Мия чайқалиши-бу баландликдан бошга тушганда, бошга уриш ёки кўкаришлар пайтида пайдо бўладиган мия тўқималарига ва фаолиятига шикаст этказиш. Кўпгина ҳолларда мияни ҳимоя қиладиган бош суяги суякларининг ташқи касалликлари кузатилмаса ҳам, шикастланиш миянинг ўзига зарар этказади. Мияда майда қон кетишлар пайдо бўлади ва мия тўқималари шишади.
Мия чайқалиши онгни бир зумда ёъқотиш билан намоён бўлади, бу қисқа муддатли бўлиши мумкин ёки бир неча соат ёки ҳатто кун давом этиши мумкин; шу билан бирга, нафас олиш ва пулснинг бузилиши кўпинча кузатилади.
Мия чайқалишининг асосий аломати бўлган онгсиз ҳолат жабрланувчининг ўлимига олиб келиши мумкин бўлган жуда хавфли дақиқаларни келтириб чиқаради. Ҳушини ёъқотганда, жабрланувчи биринчи навбатда чўкиб кетган тилни бўғиш билан таҳдид қилади; ҳушидан кетган ва орқа томонида ётган одамда тил чўкади ва назофаренкада нафас ёълларига киришни ёпади. Яна бир хавфли нуқта-қусиш пайтида нафас ёълларига қусиш, бу ҳам мия чайқалишининг аломатларидан биридир.
Биринчи ёрдам. Жабрланувчининг ҳаётини сақлаб қолиш учун, биринчи навбатда, ҳаво ёълларининг ўтказувчанлигини сақлаш керак. Беҳуш ҳолатда бўлган одам ён томонга ёки орқа томонга ётқизилади ва бош ён томонга бурилиши керак; бу ҳолат фойдалидир, чунки у жабрланувчини чўкиб кетган тил ёки қусиш билан бўғилишига тўсқинлик қилади. Жабрланувчининг бошига совуқ компресслар қўйилади. Юзаки, хириллаш ёки интервалгача нафас олиш билан дарҳол жонлантириш чораларини кўриш керак — жабрланувчига сунъий нафас олиш, юрак уриши заифлашганда эса юрак массажи ҳам амалга оширилади.
Ҳушидан кетган жабрланувчини ҳеч қачон ичишга уринмаслик керак! Агар онгсиз ҳолатда бўлган одам оғзига суюқлик қуйилса, у ҳолда бронхлар ва ўпкаларга оқиб тушадиган суюқлик уни бўғиб қўйиши мумкин.
Мия чайқалиши билан оғриган ҳар бир жабрланувчи тезда, аммо барча эҳтиёт чоралари билан тиббий муассасага этказилиши керак ва жабрланувчига ҳамроҳ бўлган шахс ҳамроҳ бўлиши керак. Ташиш пайтида, агар ярадор ҳали ҳам ҳушидан кетган бўлса, уни барқарор ҳолатга келтириш керак ва агар керак бўлса, бу вақт давомида сунъий нафас олиш ва ҳатто юрак массажини ўтказиш керак.
